ΠΑΣΟΚ: η κρίση προσανατολισμού, τα αδιέξοδα και η επόμενη ημέρα

Οι πολιτικοί φορείς εισέρχονται στην τελική ευθεία της προεκλογικής περιόδου και εντείνουν τις προσπάθειές τους για να καταγράψουν το υψηλότερο δυνατό ποσοστό στις κάλπες της 21^ης Μαΐου.

Το ΠΑΣΟΚ αποτελεί μια ιδιάζουσα περίπτωση για πολλούς λόγους. Βρίσκεται στην αντιπολίτευση από τον Ιανουάριο του 2015 και δεν υφίσταται την φθορά που συνεπάγεται η άσκηση εξουσίας. Επιπροσθέτως, παρότι επιτίθεται με σφοδρότητα εναντίον της ΝΔ και του ΣΥΡΙΖΑ, λαμβάνει απαντήσεις σε ήπιους τόνους, διότι αμφότεροι επιθυμούν την διατήρηση ανοιχτού διαύλου επικοινωνίας μαζί του ενόψει των μετεκλογικών σχεδιασμών τους. Δραστηριοποιείται λοιπόν εντός ενός πολύ ευνοϊκού περιβάλλοντος, ωστόσο όχι μόνο αδυνατεί να πρωταγωνιστήσει στην πολιτική σκηνή, αλλά παρουσιάζεται ανήμπορο να επιτύχει μια ουσιαστική ανάκαμψη και να πλησιάσει τα δύο μεγάλα κόμματα.

Τα αίτια αυτής της κατάστασης εντοπίζονται κατά βάση στην στρατηγική του. Ο ελληνικός λαός καταλόγισε στο ΠΑΣΟΚ την βασική ευθύνη της χρεοκοπίας και το καταβαράθρωσε από την ηγεμονική θέση που κατείχε στην πολιτική ζωή του τόπου σε επίπεδο μικρού κόμματος. Η αντίδραση του άλλοτε κραταιού Κινήματος ήταν η κατασκευή ενός ψευδούς αφηγήματος, συνοδευόμενου από πλήρη έλλειψη αυτοκριτικής διάθεσης. Παραδείγματος χάρη, ουδέποτε αποστασιοποιήθηκε από τα πεπραγμένα της διακυβέρνησης του Γιώργου Παπανδρέου που οδήγησε την χώρα στο μνημονιακό καθεστώς, εκτόξευσε την ανεργία, συνέθλιψε τα ασθενέστερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα και φτωχοποίησε την μεσαία τάξη.

Ο Νίκος Ανδρουλάκης συνεχίζοντας στην γραμμή των προκατόχων του θεωρεί ότι το κόμμα του υπήρξε αλάνθαστο την περίοδο 2010-2015 και απέδειξε την αλλεργία του στην ειλικρίνεια με τους χειρισμούς του στην υπόθεση της Εύας Καϊλή, η οποία συνελήφθη τον περασμένο Δεκέμβριο για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και διαφθορά στο σκάνδαλο Qatar Gate. Ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θα μπορούσε να αναλάβει με παρρησία την πολιτική ευθύνη που αντικειμενικά αναλογεί στο αξίωμά του, να θέσει την κατηγορούμενη εκτός κόμματος και να αναμείνει τα αποτελέσματα των δικαστικών ερευνών. Αντιθέτως ενήργησε σπασμωδικά προσπαθώντας να χρεώσει την Εύα Καϊλή στη ΝΔ, ενώ είναι γνωστό τοις πάσι ότι η προαναφερθείσα εντάχθηκε στη νεολαία του Κινήματος από 14 ετών και διετέλεσε δημοτική σύμβουλος, Βουλευτής και Ευρωβουλευτής του. Αξίζει να σημειωθεί ότι Ανδρουλάκης και Καϊλή δεν υπήρξαν απλώς συνάδελφοι στο Ευρωκοινοβούλιο το διάστημα 2014-2022, αλλά ήταν οι μοναδικοί εκπρόσωποι του κόμματος σε αυτό.

Πεποίθησή μου είναι ότι οι δυσκολίες του ΠΑΣΟΚ δεν εξαντλούνται στην απροθυμία του να απαρνηθεί δημαγωγικές συμπεριφορές και επιζήμιες πολιτικές, αλλά σχετίζονται άμεσα με την ανεπάρκειά του να επιτελέσει το βασικό θεσμικό του καθήκον, δηλαδή να παράξει πολιτική και να ανταποκριθεί στα αιτήματα της κοινωνίας ως ενεργό συλλογικό υποκείμενο. Χαρακτηριστική ένδειξη του συγκεκριμένου προβλήματος είναι η σχέση του κόμματος με τους νέους ανθρώπους, οι οποίοι του έδιναν υψηλά ποσοστά επί 30 χρόνια. Σήμερα η νέα γενιά δεν υβρίζει το ΠΑΣΟΚ με την ένταση που το έπραττε την περίοδο 2010-2015, αλλά εξακολουθεί να του γυρίζει την πλάτη, το τρολάρει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το αντιμετωπίζει ως καρικατούρα του παρελθόντος. Χειρότερη εξέλιξη δεν θα μπορούσε να υπάρξει.

Όσον αφορά στο ζήτημα των μετεκλογικών συνεργασιών που σχεδόν μονοπωλεί την προεκλογική αντιπαράθεση, η κατάσταση τείνει να ξεκαθαρίσει. Η διεξαγωγή δεύτερης εκλογικής αναμέτρησης καθίσταται σχεδόν βέβαιη, διότι ακόμη και αν οι αριθμητικοί συσχετισμοί επιτρέπουν τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας μεταξύ του πρώτου και του τρίτου κόμματος, λείπουν οι πολιτικές προϋποθέσεις. Ο μεν Μητσοτάκης προκρίνει την αυτοδυναμία, ο δε Ανδρουλάκης θέτει ως όρο την αποχώρηση του Προέδρου της ΝΔ από το Μέγαρο Μαξίμου. Εφόσον ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ μπορούσε να χαλιναγωγήσει τον μικρομεγαλισμό του, θα είχε την δυνατότητα να στριμώξει επικοινωνιακά τον κ.Μητσοτάκη, να τον εγκαλέσει για έλλειψη συναινετικής κουλτούρας και να του χρεώσει την αποκλειστική ευθύνη της δεύτερης προσφυγής στις κάλπες. Αν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις, είναι προφανές ότι στην εκλογική μάχη του Ιουλίου που θα διεξαχθεί με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής τα μικρότερα κόμματα θα συμπιεστούν και σε αυτήν την περίπτωση το πιο βολικό σενάριο για τον κ.Ανδρουλάκη είναι η κατάκτηση της αυτοδυναμίας από τη ΝΔ. Διαφορετικά, ο Πρόεδρος της ΝΔ θα του απευθύνει πρόταση συνεργασίας και τότε θα κληθεί να αποφασίσει μεταξύ δύο επώδυνων επιλογών: ή θα πραγματοποιήσει μια μεγαλοπρεπέστατη κυβίστηση και θα αποδεχθεί τον Κυριάκο Μητσοτάκη στην θέση του Πρωθυπουργού συμπράττοντας με την κεντροδεξιά ή θα σύρει την χώρα σε τρίτη εκλογική αναμέτρηση, εισπράττοντας την λαϊκή δυσαρέσκεια που θα αποτυπωθεί σε περαιτέρω συρρίκνωση του ποσοστού του.

Οφείλουμε να υπογραμμίσουμε ότι τα παραπάνω ισχύουν και στο ενδεχόμενο διάψευσης των δημοσκοπικών προβλέψεων και ανάδειξης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ στην πρώτη θέση, καθώς ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ αποκλείει εκ των προτέρων και τον Αλέξη Τσίπρα από την Πρωθυπουργία.

Συνοψίζοντας, θεωρώ ότι ο κ.Ανδρουλάκης έχει αυτοεγκλωβιστεί λόγω αλλεπάλληλων άστοχων κινήσεων με κορυφαίο παράδειγμα την άκρως προσβλητική απαίτησή του να ακυρώσει ουσιαστικά την ύψιστη δημοκρατική διαδικασία, υποκαθιστώντας την λαϊκή ετυμηγορία με κομματικά αλισβερίσια και υπόγειες συνεννοήσεις για τον επόμενο ένοικο του Μεγάρου Μαξίμου.

Εν κατακλείδι, εκτίμησή μου είναι ότι στο ορατό μέλλον το ΠΑΣΟΚ δύναται να διαδραματίσει δύο ρόλους: είτε θα αποτελεί τον μικρό εταίρο ενός εκ των δύο μεγάλων κομμάτων εφόσον η ψήφος των πολιτών επιτάσσει τον σχηματισμό κυβερνήσεων συνεργασίας, είτε θα παραμένει στην αντιπολίτευση ως κόμμα διαμαρτυρίας. 

Όσο επιμένει να πολιτεύεται με περισσή αλαζονεία και αμετροέπεια, παραγνωρίζοντας τους συσχετισμούς δυνάμεων και παραβλέποντας ότι τα αφηγήματα καταρρέουν συντριπτικά όταν συγκρούονται με τα βιώματα και τις μνήμες, θα εισπράττει την αδιαφορία της συντριπτικής πλειονότητας των Ελληνίδων και των Ελλήνων.

Βασίλειος Μόσχος

Πολιτικός Επιστήμονας